Ο στρατηγικός γιατρός: μεταξύ στρατηγικής, επικοινωνίας και σχέσης

Οι λέξεις είναι το πιο ισχυρό εργαλείο που διαθέτει ένας γιατρός, αλλά οι λέξεις, όπως ένα δίκοπο μαχαίρι, μπορούν να ακρωτηριάσουν αλλά και να θεραπεύσουν.
(Μπέρναρντ Λόουν)

Συμβουλευόμαστε τον γιατρό για τα πιο ποικίλα προβλήματα, από τη νεανική ακμή μέχρι τη νόσο του Πάρκινσον, από τη γαστρίτιδα έως την καρδιακή ανεπάρκεια: μπορεί να φοβόμαστε, να ανησυχούμε, να πονάμε, να αγχώνουμε, να εκνευριστούμε, να υποφέρουμε. Σε όλες τις περιπτώσεις ελπίζουμε ότι ο γιατρός μπορεί να λύσει την πάθησή μας ή τουλάχιστον να μας βοηθήσει να ξεκαθαρίσουμε τα συμπτώματα που μας ταλαιπωρούν. Περιμένουμε από αυτόν να έχει τις απαραίτητες γνώσεις και εμπειρία για να λύσει το πρόβλημά μας, δηλαδή να έχει στρατηγική, αλλά σιωπηρά θέλουμε πολύ περισσότερα: να μας ακούει με προσοχή και ενδιαφέρον, σαν να είναι δική του η αδιαθεσία μας. ότι μας καταλαβαίνει, ότι συμμερίζεται τη δυσφορία μας, ότι εμπνέει εμπιστοσύνη, ότι δείχνει ενσυναίσθηση.
Η στρατηγική από μόνη της δεν αρκεί αν δεν συνοδεύεται από καλή επικοινωνία και σχέση. Η στρατηγική ιατρική παρέμβαση βασίζεται σε αυτούς τους τρεις πυλώνες.

Η στρατηγική προσέγγιση στην αναμνησία: προσαρμογή στην άποψη του ασθενούς
Η αναμνησία, δηλαδή η συλλογή των απαραίτητων δεδομένων για τη διάγνωση, αποτελεί θεμελιώδες μέρος της ιατρικής παρέμβασης: παραδοσιακά αποτελείται από κλειστές ερωτήσεις, που απευθύνονται στα βιολογικά χαρακτηριστικά της διαταραχής. Ο γιατρός ακολουθεί το δικό του λογικό νήμα και καθοδηγεί τον ασθενή με κατευθυντικό τρόπο, αγνοώντας όλες τις πληροφορίες που είναι άσχετες ή σχετικές κατά τη γνώμη του. Ο ασθενής, συντονισμένος σε ένα πιο συναισθηματικό μητρώο, συνήθως διακόπτεται μετά από λίγα δευτερόλεπτα και σπρώχνεται παρά τον εαυτό του στη λεγόμενη «αναμνησιακή παγίδα»: πιεσμένος από τις ερωτήσεις του γιατρού, καταφεύγει σε ολοένα και πιο λακωνικές απαντήσεις μέχρις ότου αυτές μειωθούν. σε απλά μονοσύλλαβα. Αυτή η απλή συλλογή δεδομένων ανταποκρίνεται μόνο σε έναν στόχο, τον γνωστικό: ωστόσο, για να αποκτήσει κανείς τη δύναμη να παρέμβει στον ασθενή, είναι πάνω από όλα απαραίτητο να δημιουργήσει μια καλή σχέση μαζί του.

Ο στρατηγικός γιατρός θα πρέπει επομένως να διερευνήσει, εκτός από τη βιολογικά κατανοητή ασθένεια (τη διάσταση της νόσου), και την άποψη του ασθενούς, τη συναισθηματική και κοινωνική του εμπειρία, τις ιδέες ή τις απόψεις του για τη νόσο (διάσταση της ασθένειας). , για να μπορέσετε να συντονιστείτε στην αντίληψή του. Η προσθήκη αυτής της διάστασης μπορεί αρχικά να επιμηκύνει τους χρόνους επίσκεψης, αλλά μεταφράζεται σε μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη εξοικονόμηση, επειδή βελτιώνει τη σχέση, επομένως τη συμμόρφωση και την ικανοποίηση των ασθενών και μειώνει την πιθανότητα λάθους και σύγκρουσης. Αυτό επιβεβαιώνει την αξία μιας από τις πιο σημαντικές στρατηγικές στον στρατηγικό τομέα, «αρχίζοντας αργότερα για να φτάσετε νωρίτερα».

Χρησιμοποιήστε υποβλητική γλώσσα
Ακόμη και όταν αποφεύγουν την τεχνική-ειδική γλώσσα, οι γιατροί τείνουν να χρησιμοποιούν «ενδεικτική-επεξηγητική» γλώσσα, τη γλώσσα της επιστήμης που εξηγεί, περιγράφει και μεταφέρει πληροφορίες. Προσπαθούν να προκαλέσουν αλλαγές (ναρκωτικά, δίαιτα, σωματική δραστηριότητα) αξιοποιώντας τη γνώση του ασθενούς. Η στρατηγική παράδοση μας διδάσκει, ωστόσο, ότι ο ταχύτερος και αποτελεσματικότερος τρόπος πρόκλησης αλλαγής δεν περνά από τη γνώση, αλλά την αντίληψη της πραγματικότητας: μόλις αλλάξει η αντίληψη, ο ασθενής θα τροποποιήσει φυσικά τη συναισθηματική και συμπεριφορική αντίδραση και, ως τελικό αποτέλεσμα , επίσης γνώση.

Ειδικά όταν η αντίσταση στην αλλαγή είναι πολύ υψηλή, επομένως, είναι απαραίτητο να μην περιοριστεί κανείς στην «κατανόηση», αλλά να κάνει τον ασθενή να «αισθανθεί» την ανάγκη για αλλαγή.

Ο στρατηγικός γιατρός πρέπει επομένως να συνδυάζει την ενδεικτική ή ψηφιακή γλώσσα, της οποίας είναι ειδικός, μια υποβλητική ή αναλογική γλώσσα (αφορισμός, μεταφορά, ανέκδοτο, αφήγηση), φυσικά προσαρμοσμένη τόσο στο πρόσωπο που έχει απέναντί ​​του όσο και στο επιθυμητό αποτέλεσμα: να δώσει έμφαση σε αυτό που θέλει να παρακινήσει κανείς να κάνει και αποστροφή προς αυτό που θα ήθελε να διακόψει. Σύμφωνα με τα λόγια του μεγάλου πειστή Blaise Pascal: «πριν πείσεις τη διάνοια, είναι σημαντικό να αγγίξεις και να προετοιμάσεις την καρδιά».

Φροντίστε τη μη λεκτική επικοινωνία:
Όπως διδάσκει η πραγματιστική της επικοινωνίας, «δεν μπορείς να μην επικοινωνήσεις», και το μεγαλύτερο μέρος του μηνύματος μεταδίδεται μη λεκτικά. Ο στρατηγικός γιατρός λοιπόν θα πρέπει να φροντίσει την εμφάνισή του και να μάθει να χρησιμοποιεί το βλέμμα, τις εκφράσεις του προσώπου, το χαμόγελο, τη στάση του σώματος, καθώς και να ρυθμίζει τον τόνο, το ρυθμό και την ένταση της φωνής. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της συνέντευξης θα χαλαρώσει τον ασθενή με ένα «αιωρούμενο» βλέμμα και με νεύμα ή κλείσιμο του ματιού, ενώ για να τονίσει τη συνταγή, θα εστιάσει το βλέμμα του και θα χρησιμοποιήσει μια αργή, καλά σημειωμένη ομιλία.

Αποφύγετε τις αρνήσεις
Ενάντια στην κοινή «κοινή λογική», οι καθησυχαστικές φράσεις όπως «μην ανησυχείς» ή «δεν θα νιώσεις άσχημα» αυξάνουν τόσο το άγχος όσο και τον αντιληπτό πόνο. Ο επαναπροσανατολισμός των αρνητικών τύπων στη θετική («να είστε σίγουροι») είναι εξίσου απλός και πολύ πιο αποτελεσματικός. Οι αρνητικές κλήσεις θα πρέπει επίσης να αποφεύγονται, εκτός εάν χρησιμοποιούνται στρατηγικά για τη δημιουργία αποστροφής για ανεπιθύμητη συμπεριφορά.

Η στρατηγική προσέγγιση της φυσικής εξέτασης
Μετά την αναμνησία ακολουθεί η πραγματική «επίσκεψη», δηλαδή η φυσική εξέταση. Τα τελευταία χρόνια αυτή η φάση σταδιακά έχει χάσει το νόημά της για τον γιατρό. Κάποτε ήταν απαραίτητο να εξεταστεί, να ακουσθεί και να ψηλαφηθεί προσεκτικά ο ασθενής: τώρα έρχονται ασθενείς εξοπλισμένοι με αξονικές τομογραφίες, υπερηχογράφημα, εξελιγμένες εξετάσεις αίματος και ούρων κ.λπ. Η οθόνη του υπολογιστή ή η ανάγνωση των αναφορών παρέχει γρήγορα στον γιατρό πιο πολλές, ακριβείς και λεπτομερείς πληροφορίες από την άμεση εξέταση του ασθενούς. Η τεχνολογία έχει αντικαταστήσει έτσι το «αφή», θυσιάζοντας όσο και αν είναι σημαντικές σχεσιακές πτυχές: στην πραγματικότητα, ο ασθενής, όποιο κι αν είναι το πρόβλημά του, θέλει να τον κοιτάξουν, να τον αγγίξουν, να τον εξετάσουν. Το άγγιγμα του γιατρού συμβολίζει την ανάληψη ευθύνης, δίνει οικειότητα στη σχέση, φέρει ήδη μέσα της ένα θεραπευτικό συστατικό.

 Η στρατηγική προσέγγιση για την ανταλλαγή πληροφοριών: συνοψίστε για να επαναπροσδιορίσετε
Στο τέλος της διαγνωστικής έρευνας, ο γιατρός πρέπει να μοιραστεί τις πληροφορίες με τον ασθενή και να προετοιμάσει τη συμφωνία θεραπείας, αποφεύγοντας τον πειρασμό να προχωρήσει άμεσα στις συνταγές. Η θεμελιώδης πτυχή της συμφωνίας συχνά παραβλέπεται από το ιατρικό επάγγελμα, το οποίο πιστεύει λανθασμένα ότι αρκεί να δώσει σε έναν ασθενή μια ένδειξη για να την ακολουθήσει. Αυτή η προσέγγιση μπορεί να λειτουργήσει με πολύ φοβισμένους ή υποφέροντες ανθρώπους, ο φόβος και ο πόνος είναι μεγάλοι πείθοντες, αλλά είναι καταδικασμένη να αποτύχει στις περισσότερες περιπτώσεις, ειδικά όταν ο πάσχων θεωρεί ότι η ίδια η ασθένεια είναι η πιο επαχθής ένδειξη. Ο γιατρός πρέπει επομένως να είναι σε θέση να αναγνωρίσει και να διαχειριστεί την αντίσταση του ασθενούς, η οποία θα είναι μεγαλύτερη όσο μεγαλύτερη ή πιο επείγουσα είναι η αλλαγή που απαιτείται.

Ο συντονισμός με την αντίληψη του ασθενούς επιτρέπει τόσο τη διαχείριση των αντιστάσεων του όσο και τον εντοπισμό και την παροχή των πληροφοριών που σχετίζονται με αυτόν (θα μπορώ να οδηγήσω;), καθώς και αντικειμενικά και τεχνικά δεδομένα (το είδος της νόσου, το στάδιο, ο τύπος θεραπευτική αγωγή). Η ποιότητα και η ποσότητα των πληροφοριών που δίνονται έχουν σημαντικό αντίκτυπο όχι μόνο στην ικανοποίηση και τη συμμόρφωση των ασθενών, αλλά και στο αποτέλεσμα της ίδιας της ιατρικής παρέμβασης.

Θα είναι λοιπόν χρήσιμο να συνοψίσουμε σε μια συνεκτική πλοκή όσα προέκυψαν από τη συνέντευξη, από τη φυσική εξέταση και από άλλες πιθανές εξετάσεις, ώστε να δημιουργηθεί μια επικοινωνιακή γέφυρα με το επόμενο βήμα, τη συνταγή.

Η στρατηγική προσέγγιση στη συνταγογράφηση: η συνταγογράφηση ως κοινή ανακάλυψη
Εάν ο διάλογος έχει διεξαχθεί καλά, ο γιατρός και ο ασθενής θα έχουν πλέον καταλήξει, μέσω μιας σειράς μικρών συμφωνιών που θα τοποθετηθούν στη σειρά, στην τελική συμφωνία για το πρόβλημα και την τελική του λύση. Επομένως, η συνταγή δεν θα είναι πλέον μια επιβολή από το εξωτερικό, αλλά η φυσική εξέλιξη των όσων έχουν ειπωθεί και συμφωνηθεί από κοινού. Ο γιατρός πρέπει λοιπόν, χρησιμοποιώντας ένα άλλο στρατηγικό στρατηγείο, «να βάλει το πόδι του στην πόρτα και μετά να κάνει χώρο με όλο το σώμα». Η αντίσταση του ασθενούς θα είναι στο ελάχιστο. Η συμμαχία μεταξύ γιατρού και ασθενούς είναι σαφής. Ο γιατρός θα έχει κάνει την αλλαγή όχι μόνο επιθυμητή αλλά και αναπόφευκτη.

Δρ Simona Milanese (Ιατρός-Επίσημος Ψυχοθεραπεύτρια του Κέντρου Στρατηγικής Θεραπείας)

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
Milanese R., Milanese S., (2015), Το άγγιγμα, η θεραπεία, η λέξη, Ponte alle Grazie, Μιλάνο
Nardone G., Salvini A., (2004), Ο στρατηγικός διάλογος, Ponte alle Grazie, Μιλάνο.
Nardone G., (2015), Η ευγενής τέχνη της πειθούς, Ponte alle Grazie, Μιλάνο
Watzlawick P., Beavin JH, Jackson Don D. (1967), Pragmatics of Human Communication. Μια μελέτη διαδραστικών προτύπων, παθολογιών και παραδόξων, Norton, Νέα Υόρκη. (τρ. it. Pragmatics of human communication. Study of interactive models, pathologies and paradoxes, Astrolabio, Rome, 1971).