Κινηματογράφος και ανακαίνιση. Βάλτε νέους φακούς για να δείτε την πραγματικότητα

«Η μεγαλύτερη απάτη που έκανε ο διάβολος ήταν να πείσει τον κόσμο ότι δεν υπάρχει». Θυμάστε τη διάσημη ταινία The Usual Suspects; Ο Κέβιν Σπέισι, ένας φτηνός απατεώνας, λίγο ανόητος και κουτσός, ανακρίνεται από έναν αστυνομικό που ερευνά ένα αφεντικό εγκληματίας που ονομάζεται Keyser Soze και όλη η ταινία κυλά ακολουθώντας την αφήγηση των γεγονότων που παρέχει ο Spacey. Μόνο στα τελευταία λεπτά της ταινίας παίρνουμε - ξαφνικά και ταυτόχρονα με τον αστυνομικό - μια νέα άποψη, που ανατρέπει εντελώς την αντίληψη που είχαμε μέχρι εκείνη τη στιγμή.

Έτσι, όταν ο αστυνομικός συνειδητοποιεί ότι ο πρωταγωνιστής έχει εφεύρει όλη την ιστορία χρησιμοποιώντας ως αφετηρία τα γραπτά στον πίνακα ανακοινώσεων του αστυνομικού τμήματος, δεν μπορούμε παρά να νιώθουμε εκτοπισμένοι, κοροϊδευόμαστε και βλέποντας τον Kevin Spacey με το ψευδώνυμο "Keyser Soze" να απομακρύνεται. κουτσαίνοντας από το αστυνομικό τμήμα και που, σιγά σιγά, αρχίζει να περπατάει κανονικά, συνειδητοποιούμε ότι έχουμε παραπλανηθεί από τη μοναδική μέχρι εκείνη τη στιγμή άποψη, όπως και ο αστυνομικός.
Ο Paul Watzlawick δηλώνει:Η πεποίθηση ότι η πραγματικότητα που βλέπουν όλοι είναι η μόνη πραγματικότητα είναι η πιο επικίνδυνη από όλες τις ψευδαισθήσεις".

Μπορεί να φανεί περίεργο με την πρώτη ματιά, γιατί ο καθένας μας έχει συνηθίσει να βλέπει μόνο αυτό που θεωρεί «δική του πραγματικότητα», δηλαδή αυτή που παρατηρεί από τη δική του οπτική γωνία και η οποία περιορίζεται σε μία και μόνο ερμηνεία, συνήθως ένα που θεωρεί ως το πιο λογικό ή ως το πιο συνηθισμένο. Στην πραγματικότητα - και συγχωρέστε το λογοπαίγνιο! - δεν ασχολούμαστε ποτέ με την πραγματικότητα, αλλά πάντα με εικόνες της πραγματικότητας, άρα με ερμηνείες της, τις οποίες χτίζουμε από τη σκοπιά που παίρνουμε για να την δούμε.
Ο καθηγητής Keating, τον οποίο υποδύεται ο Robin Williams στο The Fleeting Moment, όρθιος στο γραφείο, ενθαρρύνει τους μαθητές του να κάνουν το ίδιο λέγοντάς τους ότι ακριβώς όταν νομίζετε ότι γνωρίζετε κάτι πρέπει να το δείτε από άλλη οπτική γωνία. Και εδώ είναι που παίζει ρόλο η αναδιάρθρωση.

Στη δεκαετία του 70 ο Paul Watzlawick όρισε την αναδιάρθρωση ως αλλαγή του υποβάθρου ή του εννοιολογικού/συναισθηματικού οράματος σε σχέση με το οποίο βιώνεται μια κατάσταση, τοποθετώντας την σε ένα άλλο πλαίσιο που ταιριάζει, αν όχι καλύτερα, στα γεγονότα της ίδιας της κατάστασης. έννοια. Με άλλα λόγια, αναδιάρθρωση σημαίνει επανακωδικοποίηση των εικόνων και των αντιλήψεων του ασθενούς για την πραγματικότητα με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, καθοδηγώντας τον να αλλάξει την άποψή του για την πραγματικότητα που αντιμετωπίζεται ως προβληματική και κάνοντας τον να βιώσει διαφορετικές αισθήσεις και αντιλήψεις σε σχέση με αυτήν την πραγματικότητα.

Η αναδιάρθρωση δεν αλλάζει τα συγκεκριμένα γεγονότα, αλλά το νόημα που το άτομο αποδίδει σε αυτά τα γεγονότα. Αυτό θα τον οδηγήσει να αντιδράσει διαφορετικά σε αυτά και, επομένως, στην αναπόφευκτη αλλαγή. Πρέπει όμως να πάμε πίσω στον χρόνο -και ακριβώς στην αρχαία Ελλάδα- για να βρούμε στο δόγμα της αντίθεσης, που ανέπτυξε ένας σοφιστής ονόματι Πρωταγόρας, ο πρόδρομος της τεχνικής της αναδιάρθρωσης. Ο Πρωταγόρας, μάλιστα, έδειξε ότι το ίδιο θέμα, προσεγγιζόμενο από διαφορετικές οπτικές γωνίες, μπορεί να οδηγήσει σε διαφορετικά αποτελέσματα.

Επιστρέφοντας στο σήμερα, είναι συνηθισμένη εμπειρία όταν παρακολουθείς πολλές ταινίες, να βιώνεις ότι - ανάλογα με την οπτική γωνία που έχεις - καταλήγει να ανακαλύψτε εντελώς διαφορετικές πραγματικότητες από αυτούς που νόμιζε ότι ήξερε. Σκεφτείτε τα υπερφυσικά θρίλερ The Sixth Sense και The Others. Στο πρώτο, μόνο στο τέλος ανακαλύπτουμε ότι ο Μπρους Γουίλις -που υποδύεται τον παιδικό νευροψυχίατρο που θέλει να βοηθήσει τον μικρό πρωταγωνιστή- είναι στην πραγματικότητα ένας από τους νεκρούς που βλέπει το παιδί γύρω του. Στη δεύτερη, με τον ίδιο τρόπο, κατά τη διάρκεια της ταινίας πιστεύουμε ότι η Nicole Kidman και τα παιδιά της ζουν σε ένα στοιχειωμένο σπίτι, για να συνειδητοποιήσουν στο τέλος ότι στην πραγματικότητα τα φαντάσματα ήταν πάντα αυτά.

Και όταν, στο τέλος, βλέπουμε «τη νέα πραγματικότητα» των ιστοριών που λέγονται, δεν μπορούμε πλέον να θεωρούμε «αληθινό» αυτό που αντιλαμβανόμαστε μέχρι εκείνη τη στιγμή. Στις αμερικανικές ροζ κωμωδίες βλέπουμε ένα άλλο παράδειγμα αναδιάρθρωσης: αυτό στο οποίο το άσχημο παπάκι γίνεται κύκνος, δηλαδή κάποιος γεννιέται σπασίκλα και κάποιος πεθαίνει Angelina Jolie. Ένα παράδειγμα για το πώς να γίνεις γυναίκα μοιραία ξεκινώντας από αμφισβητήσιμες αισθητικές βάσεις παρέχει η Anne Hathaway στο The Devil Wears Prada. Η πρωταγωνίστρια, αλλάζει κούρεμα, χάνει μερικά κιλά, αντικαθιστά το πουλόβερ με τσόχα με ένα φανταστικό κοστούμι Chanel και, τέλος, αφήνοντας τις μπότες της για ένα ζευγάρι Louboutins, μας δείχνει ότι η αναδιάρθρωση της εικόνας είναι παιδικό παιχνίδι.

Εντάξει, θα πρέπει να επισημάνουμε στους συγγραφείς ότι το να κάνεις μια όμορφη γυναίκα να δείχνει άσχημη είναι πολύ πιο εύκολο από το να μετατρέψεις μια συνηθισμένη θνητή σε θεά. Δυστυχώς στον «πραγματικό» κόσμο αν δεν λούσω τα μαλλιά μου μένουν βρώμικα, αν δεν βάλω το concealer μπορείς να δεις μαύρους κύκλους και ειδικά αν δεν κάνω κάποιο σπορ δύσκολα θα μείνω σε φόρμα. Το ίδιο όμως θέλουμε να πιστεύουμε και εμείς οι γυναίκες και μάλιστα όλες θέλουμε ένα ζευγάρι Louboutins!

Η αναδιάρθρωση περνά και από τη γλώσσα, η επιλογή των λέξεων που αποτελούν όχημα αλλαγής. Ο JL Austin μας δίδαξε ότι «το να λες κάτι σημαίνει να κάνεις κάτι», επομένως οι λέξεις παράγουν αποτελέσματα απευθείας στον υλικό κόσμο και στις ανθρώπινες σχέσεις. Σκεφτείτε τη σειρά της Liz Taylor στο Mirror Murder: «Αγάπη μου, μοιάζεις με τούρτα γενεθλίων! Κρίμα που όλοι έχουν ήδη πάρει ένα κομμάτι! ». Παρόλα αυτά, ο Γούντι Άλεν είναι ένας πραγματικός δεξιοτέχνης της ειρωνικής, και μερικές φορές σαρκαστικής, αναδιάρθρωσης των σχέσεων μέσω της γλώσσας. Στο Me and Annie δηλώνει: «Μια σχέση είναι σαν τον καρχαρία. Δηλαδή πρέπει να κινείται συνεχώς αλλιώς πεθαίνει. Και νομίζω ότι αυτό που έχουμε στα χέρια μας είναι ένας νεκρός καρχαρίας». Και πάλι: «Η γυναίκα μου κι εγώ είμαστε ευτυχισμένοι εδώ και είκοσι χρόνια. Μετά γνωριστήκαμε».

Στη Σύντομη Στρατηγική Θεραπεία χρησιμοποιούμε την τεχνική αναδιάρθρωσης όποτε, χωρίς να αρνούμαστε την αντίληψη του ασθενούς, θέλουμε να τον καθοδηγήσουμε να φοράει νέους φακούς για να δει την πραγματικότητά του και να αντιδράσει σε αυτήν με πιο λειτουργικό τρόπο. Όπως μας υπενθυμίζει ο Giorgio Nardone, αυτή είναι η στρατηγική στάση απέναντι στα ανθρώπινα προβλήματα. Η αναδιάρθρωση είναι μια τεχνική θεραπευτικό που χρησιμοποιεί το γεγονός ότι όλοι οι κανόνες, όλες οι πραγματικότητες δεύτερης τάξης, είναι σχετικές, ότι η ζωή είναι αυτό που λέγεται ότι είναι. Μπορούμε, στην καλύτερη περίπτωση, να προσαρμοστούμε μόνο με τον πιο λειτουργικό τρόπο σε αυτό που αντιλαμβανόμαστε.

Όλα αυτά συνοψίζονται τέλεια στην επιστολή ότι, σε ένα κρεβάτι νοσοκομείου και στα πρόθυρα του θανάτου, η Κέιτ Μπλάνσετ αισθάνεται την επιθυμία από τον έρωτα της ζωής της, που πέθανε πριν από αυτήν στο The Curious Case of Benjamin Button:

«Για αυτό που αξίζει, ποτέ δεν είναι αργά, ή στην περίπτωσή μου πολύ νωρίς, για να είσαι αυτός που θέλεις. Δεν υπάρχει χρονικό όριο, ξεκινήστε όταν θέλετε. Μπορείς να αλλάξεις ή να μείνεις όπως είσαι, δεν υπάρχει κανόνας σε αυτό, μπορούμε να ζήσουμε τα πάντα για το καλύτερο ή για το χειρότερο. Ελπίζω να ζήσετε τα πάντα στο έπακρο. Ελπίζω να μπορείτε να δείτε καταπληκτικά πράγματα, ελπίζω να έχετε πάντα νέα συναισθήματα, ελπίζω να μπορείτε να συναντήσετε ανθρώπους με διαφορετικές απόψεις. Ελπίζω να είστε περήφανοι για τη ζωή σας και, αν συνειδητοποιήσετε ότι δεν είστε, ελπίζω να βρείτε τη δύναμη να ξεκινήσετε από το μηδέν».

Δρ Francesca Moroni (Επίσημη Ψυχοθεραπεύτρια του Κέντρου Στρατηγικής Θεραπείας)

Βιβλιογραφία
Gallo G. (2014), Η αγάπη δεν είναι ταινία, εκδότης Imprimatur
Nardone G. (1991), Πρόταση, αναδιάρθρωση, αλλαγή, Giuffré Editore, Μιλάνο
Watzlawick P, Beavin JH, Jackson DD (1971), Pragmatics of human communication, Astrolabe, Ρώμη
Watzlawick P. (1980), Η γλώσσα της αλλαγής, Feltrinelli, Μιλάνο