Bioscoop en renovatie. Zet nieuwe lenzen op om naar de werkelijkheid te kijken

"De grootste hoax die de duivel ooit maakte, was om de wereld ervan te overtuigen dat hij niet bestaat." Herinner je je de beroemde film The Usual Suspects nog? Kevin Spacey, een goedkope oplichter, een beetje dom en kreupel, wordt ondervraagd door een politieagent die een criminele baas genaamd Keyser Soze onderzoekt en de hele film volgt het verhaal van de gebeurtenissen van Spacey. Pas in de laatste minuten van de film nemen we - ineens en tegelijk met de politieman - een nieuw gezichtspunt in, dat de perceptie die we tot dan toe hadden volledig omvergooit.

Dus wanneer de politieagent zich realiseert dat de hoofdpersoon het hele verhaal heeft verzonnen met behulp van de geschriften op het prikbord van het politiebureau als uitgangspunt, kunnen we niet anders dan ons ontheemd voelen, onszelf voor de gek houden en kijken naar Kevin Spacey alias "Keyser Soze" die wegloopt strompelend van het politiebureau en dat beetje bij beetje normaal begint te lopen, realiseren we ons dat we zijn misleid door het enige standpunt dat tot dan toe was ingenomen, net als de politieagent.
Paul Watzlawick stelt: "Het geloof dat de realiteit die iedereen ziet de enige realiteit is, is de gevaarlijkste van alle illusies'.

Het lijkt op het eerste gezicht misschien verrassend, omdat ieder van ons eraan gewend is om alleen te zien wat hij als "zijn eigen werkelijkheid" beschouwt, dat wil zeggen degene die hij vanuit zijn eigen gezichtspunt waarneemt en die beperkt is tot één enkele interpretatie, meestal de een die hij als de meest redelijke of als de meest gebruikelijke beschouwt. Eigenlijk - en excuseer de woordspeling! - we hebben nooit te maken met de werkelijkheid, maar altijd met beelden van de werkelijkheid, dus met interpretaties ervan, die we bouwen vanuit het gezichtspunt dat we innemen om ernaar te kijken.
Professor Keating, gespeeld door Robin Williams in The Fleeting Moment, staande op het bureau, moedigt zijn studenten aan hetzelfde te doen door hen te vertellen dat wanneer je denkt iets te weten, je het vanuit een ander perspectief moet bekijken. En hier komt herstructurering om de hoek kijken.

In de jaren zeventig definieerde Paul Watzlawick herstructurering als het veranderen van de achtergrond of conceptuele/emotionele visie in relatie tot een situatie die wordt ervaren, en deze in een ander kader plaatsen dat goed past, zo niet beter, bij de feiten van de situatie zelf. betekenis. Met andere woorden, herstructurering betekent het hercoderen van de beelden en percepties van de werkelijkheid van de patiënt op veel verschillende manieren, hem begeleiden om zijn kijk op de als problematisch ervaren realiteit te veranderen en hem verschillende sensaties en percepties te laten ervaren met betrekking tot die realiteit.

Herstructureren verandert niet de concrete feiten, maar de betekenis die de persoon aan die feiten toekent. Dit zal ertoe leiden dat hij anders op hen zal reageren en dus op de onvermijdelijke verandering. Maar we moeten nog steeds terug in de tijd - en juist in het oude Griekenland - om in de doctrine van de antithese, ontwikkeld door een sofist genaamd Protagoras, de voorloper van de herstructureringstechniek te vinden. Het was in feite Protagoras die aantoonde dat hetzelfde onderwerp, benaderd vanuit verschillende gezichtspunten, tot verschillende resultaten kan leiden.

Terugkerend naar de huidige tijd, is het een algemene ervaring om bij het bekijken van talloze films te ervaren dat - afhankelijk van het standpunt dat men inneemt - men eindigt met ontdek totaal andere realiteiten van degenen die hij dacht te kennen. Denk aan de bovennatuurlijke thrillers The Sixth Sense en The Others. In de eerste, pas aan het einde ontdekken we dat Bruce Willis - die de kinderneuropsychiater speelt die de kleine hoofdpersoon graag wil helpen - eigenlijk een van de doden is die het kind om zich heen ziet. In de tweede, op dezelfde manier, geloven we voor de duur van de film dat Nicole Kidman en haar kinderen in een spookhuis wonen, om aan het einde te beseffen dat zij in werkelijkheid altijd de geesten zijn geweest.

En wanneer we aan het einde "de nieuwe realiteit" van de verteld verhalen zien, kunnen we niet langer als "waar" beschouwen wat we tot op dat moment hebben waargenomen. In de Amerikaanse roze komedies zien we nog een voorbeeld van herstructurering: die waarin het lelijke eendje een zwaan wordt, dat wil zeggen, men wordt geboren als een nerd en men sterft Angelina Jolie. Een voorbeeld van hoe je een femme fatale kunt worden vanuit een twijfelachtige esthetische basis, wordt gegeven door Anne Hathaway in The Devil Wears Prada. De hoofdpersoon, die haar kapsel verandert, een paar kilo verliest, de vilten trui vervangt door een fantastisch Chanel-pak en ten slotte haar laarzen achterlaat voor een paar Louboutins, laat ons zien dat het herstructureren van iemands imago kinderspel is.

Oké, we moeten de schrijvers erop wijzen dat het veel gemakkelijker is om een ​​mooie vrouw er lelijk uit te laten zien dan van een gewone sterveling een godin te maken. Helaas blijven in de "echte" wereld als ik mijn haar niet was ze vuil, als ik de concealer niet aanbreng zie je donkere kringen en vooral als ik niet sport zal ik nauwelijks in vorm blijven. Maar wij vrouwen willen hetzelfde geloven en eigenlijk willen we allemaal een paar Louboutins!

Herstructureren gaat ook via taal, de woordkeuze die een voertuig voor verandering zijn. JL Austin leerde ons dat "iets zeggen is om iets te doen", daarom hebben woorden rechtstreeks effecten in de materiële wereld en in menselijke relaties. Denk aan Liz Taylor's zin in Mirror Murder: "Schat, je ziet eruit als een verjaardagstaart! Jammer dat iedereen al een sneetje heeft gegeten!”. Toch is Woody Allen een echte meester in het leveren van ironische en soms sarcastische herstructurering van relaties door middel van taal. In Me and Annie zegt hij: “Een relatie is als een haai. Dat wil zeggen, het moet constant bewegen of het sterft. En ik denk dat wat we in onze handen hebben een dode haai is”. En nogmaals: “Mijn vrouw en ik zijn al twintig jaar gelukkig. Toen hebben we elkaar ontmoet".

In het kort Strategische Therapie gebruiken we de herstructureringstechniek wanneer we, zonder de perceptie van de patiënt te ontkennen, hem willen begeleiden om nieuwe lenzen te dragen om naar zijn realiteit te kijken en er op een meer functionele manier op te reageren. Zoals Giorgio Nardone ons eraan herinnert, is dit de strategische houding ten opzichte van menselijke problemen. Herstructureren is een techniek therapeutisch die gebruik maakt van het feit dat alle regels, alle tweede-orde werkelijkheden, relatief zijn, dat het leven is wat het zegt te zijn. We kunnen ons hoogstens op de meest functionele manier aanpassen aan wat we waarnemen.

Dit alles wordt perfect samengevat in de brief dat Cate Blanchett, in een ziekenhuisbed en op de rand van de dood, de wens voelt van de liefde van haar leven, die voor haar stierf in The Curious Case of Benjamin Button:

“Voor wat het waard is, het is nooit te laat, of in mijn geval te vroeg, om te zijn wie je wilt zijn. Er is geen tijdslimiet, start wanneer je wilt. Je kunt veranderen of blijven zoals je bent, daar is geen regel in, we kunnen alles ten goede of ten kwade leven. Ik hoop dat je alles ten volle ervaart. Ik hoop dat je geweldige dingen kunt zien, ik hoop dat je altijd nieuwe emoties kunt hebben, ik hoop dat je mensen kunt ontmoeten met verschillende gezichtspunten. Ik hoop dat je trots kunt zijn op je leven en, als je je realiseert dat je dat niet bent, hoop ik dat je de kracht vindt om helemaal opnieuw te beginnen ”.

Dr. Francesca Moroni (officiële psychotherapeut van het Centrum voor Strategische Therapie)

Bibliografie
Gallo G. (2014), Liefde is geen film, uitgeverij Imprimatur
Nardone G. (1991), Suggestie, herstructurering, verandering, Giuffré Editore, Milaan
Watzlawick P, Beavin JH, Jackson DD (1971), Pragmatiek van menselijke communicatie, Astrolabe, Rome
Watzlawick P. (1980), De taal van verandering, Feltrinelli, Milaan